Stofna nýja banka – Af hverju, hvernig og kostir

Í dag, 9.2.2009, birtist á leiðarasíðu Fréttablaðsins grein eftir mig sem fjallar um nauðsynleg skref til að koma íslensku fjármálalífi á réttan kjöl.  Vegna takmarkaðs pláss koma aðeins helstu atriðin fram í grein minni á leiðarasíðunni en greinina í heild má lesa á eftirfarandi vefslóð:

http://visir.is/article/20090209/SKODANIR03/590833332

Greinin tekur sögulegt mið af núverandi stöðu og fjallar síðan nokkuð ítarlega um hugmynd mína varðandi fyrirtækjabanka.  Eftirfarandi er frekari útlistun á því af hverju nauðsynlegt er grípa til róttækra ráða nú þegar.  Síðan fjalla ég um hvernig útfæra eigi hugmyndina um að skilgreina betur rekstur íslenskra fjármálastofnanna með það fyrir augum að endurreisa trúverðugleika þeirra, sem er grunnforsenda þess að hér þrífist á nýjan leik atvinnusköpun.

Af hverju það þarf að stofna nýja banka

Nýjustu tölur varðandi afskriftir eru hrikalegar.  Áhyggjur fólks um að nýju bankarnir séu einnig að fara á hausinn eru vaxandi.  Hvort sem þær eru réttmættar eða ekki þá vantar mikið upp á til að traust til íslenskra banka aukist.  Raunar er mín tilfinning sú að það sé að þverra á nýjan leik.  Haldi traust almennings til banka áfram að minnka er hætta á að fólk fari að taka fjármagn úr bönkum á nýjan leik (fyrsta umferð var í byrjun október) og fer þá vaxtastig að skipta æ minna máli.

Þetta þarf að gerast fljótt og með þeim hætti að ekki fari á milli mála að innstæður fólks séu ekki í hættu.  Í núverandi óvissu er lækkun vaxta eins og leikur að eldinum.  Eitt af lögmálum fjármálamarkaða er að áhættuálag eykst við aukningu óvissu.  Hátt vaxtastig er eitt af því fáa fyrir utan höft sem heldur fjármagni enn hér innanlands.  Lækki vextir án þess að styrkja aðrar stoðir á Íslandi þá er það næsta víst að gengi krónunnar einfaldlega veikist enn frekar sem íþyngir lánabyrði margra fyrirtækja og heimila sem skuldsett eru í erlendum myntum. 

Til að vaxtalækkun geti átt sér stað á Íslandi án neikvæðra afleiðinga þarf því að minnka óvissu um efnahagsstöðu landsins sem fyrst.  Eitt af undirstöðum aukins hagvaxtar er gegnsæi í bókhaldi.  Telji fjárfestar að bókhald og ársreikningar veiti ágæta mynd af stöðu fyrirtækja þá eru þeir frekar tilbúnir til að fjárfesta í þeim.  Þetta er meðal annars eitt af þeim grunnatriðum þegar að umhverfi sem fyrirtæki starfa innan er skoðað með PEST greiningu (Political, Economical, Social, Techonological).  Að sama hætti þarf að aðskilja fjármálafyrirtæki í smærri einingar til að hægt sé að veita skýrari sýn á stöðu fjármálafyrirtækja.

Aukið gegnsæi í nýjum bönkum

Með stofnun nýrra banka er hægt að einfalda ferla og veita skýra mynd miðað við hlutverk þeirra.  Sé einn ríkisbanki og sparisjóðir að einblína á einstaklinga og smærri fyrirtæki þá eykst einfaldleikinn til muna við að koma fram með efnahagsreikninga sem fela í sér litla óvissa, í það minnsta samanborið við núverandi stöðu.

Slíkar stofnanir veita bankaþjónustu í einfaldri mynd.  Sú mynd verður ekki ólík þeirri þjónustu sem að flestir sparisjóðir hafa veitt í gegnum tíðina.  Þó svo að viðbúið sé að slíkar stofnanir lendi í miklum afskriftum á næstu árum þá er óvissan um stærðir í þeim efnum orðin miklu minni.  Minni áhætta verður því að eiga innstæður í slíkum stofnunum og með minnkandi óvissu gæti slíkt stuðlað að rými til lækkun stýrivaxta án þess að neikvæð áhrif slíkra aðgerða dragi um of úr jákvæðu áhrifin.

Stofna nýja banka í verki

Greinin sem birtist í morgun var send til Fréttablaðsins sl. fimmtudag og aðeins 2 dögum síðar birti sama blað forsíðufrétt þar sem birt eru drög að skýrslu Mats Josefsson, sænsk bankasérfræðings, um að setja vandræðafyrirtæki í sérstakt félag.  Tillögur hans er svipaðar mínum og er ég þeim því innilega sammála. 

Ég tel aftur á móti að stíga eigi skrefið til fulls og aðskilja lán til stórra fyrirtækja frá almennum bankarekstri. 

Í fyrsta lagi hefur það loðað við fjármálaþjónustu að mynda fórnarkostnað til að þjónusta stór fyrirtæki í þeirri von að slíkur kostnaður ávinnist til baka með öðrum leiðum.  Slíkt gerist sjaldan.  Þýskir bankar könnuðu í upphafi þessa áratugar hvar hagnaður myndaðist hjá þeim.  Í ljós kom að um helmingur þess fjármagns í útlánaþjónustu þeirra skilaði neikvæðri afkomu.  Því er nauðsynlegt að aðgreina þjónustu til fyrirtækja og einstaklinga til að koma í veg fyrir slík vinnubrögð.

Í öðru lagi skapar slík uppsetning skilvirkari markmið, aukna þekkingu og hvatningu sem snýst meira út að það að stýra lána- og eignasafni vel og minna í kringum að vinna sér bitlinga innan skipurits fjármálastofnunnar.  Með því að hólfa teymi niður í atvinnugreinar myndast meiri þekking á þeim sviðum sem gerir starfsmenn innan slíkra sviða betri í að fylgjast með lánveitingum og fjárfestingum í þeirra umsjá.

Nýja banka strax

Ísland lenti ekki fyrst í þeirra bankakrísu sem nú ríkir, hún gerði fyrst vart við sig í Bandaríkjunum.  Ísland hefur þó hugsanlega bestu tækifærin til að vinna sig úr núverandi vandræðum.  Látum það tækifæri ekki renna okkur úr greipum.

Vilt þú borga jeppa nágranna þíns?

 

Vilt þú borga jeppa nágranna þíns?

Már Wolfgang Mixa

 

Undanfarið hefur verið fjallað um að margir þeirra sem fengið hafa vaxtabætur missa þær í ár. Eins og flestir vita er ákveðið hámark á vaxtabótum, þannig að þeir sem eiga mikið í húsnæði sínu, þ.e. skulda lítið, geta verið fyrir neðan þau viðmið sem ákvarða hvort vaxtabætur fáist. Með hækkun fasteignaverðs hefur eignahlutfall fólks aukist í húsnæði sínu samkvæmt fasteignamati og því hefur þeim fjölgað sem fallið hafa utan viðmiðunarmarka, sem áður voru innan þeirra.

Þetta finnst sumum afleitt og telja að ríkið skuldi þessu fólki bætur. Heyrst hafa þær raddir að ríkið eigi að greiða dráttarvexti fyrir að hafa ekki staðið sig nógu vel í að rétta hlut þeirra sem voru óheppnir með undanfarna þróun fasteignaverðs. Vilja þessir aðilar auka vaxtabætur á nýjan leik með hækkun viðmiðunarmarka. Þessa umræðu þarf hins vegar að skoða í víðara samhengi.

Auðvelt aðgengi lánsfjár

Aukið aðgengi að lánsfé á betri kjörum er meginástæða þess að fasteignaverð hefur hækkað eins mikið og raun ber vitni undanfarin ár. Þetta kallast á ensku "easy money" og er ein helsta skýring á myndun fjármálabóla, hvort sem um er að ræða verðbréf eða fasteignir. Lánakjörin eru reyndar svo hagstæð að miðað við íslenskan markað eru þau beint og óbeint niðurgreidd. Það má því segja að með hækkuðum lánshlutföllum, úr 65% í 90%, hafi þá þegar verið aukin niðurgreiðsla á húsnæðislánum, ekki í formi vaxtabóta heldur aukið aðgengi að niðurgreiddum lánum.

Margir nýttu sér þessa þróun til hins ýtrasta. Niðurgreiðslur á yfirdráttarlánum jukust afar mikið samhliða auknum lánshlutföllum. Fólk tók einfaldlega húsnæðislán til að greiða niður yfirdrátt sinn (það leið reyndar ekki nema um ár þangað til að yfirdráttarskuldir landans urðu jafnmiklar og áður) og fjármögnuðu þannig neyslu á betri lánskjörum en áður með því að veðsetja hús sín í meira mæli. Þeir sem voru í húsnæðishugleiðingum áttu skyndilega auðveldari aðgang að fjármagni og því skipti verð á húsnæði minna máli, því hægt var að dreifa afborgunum yfir lengra tímabil. Kaup á margskonar neysluvörum, t.a.m. jeppum, jukust í framhaldi af auknu aðgengi að ódýru (og niðurgreiddu) lánsfé.

Má því segja að þeir sem hafi ekki ákveðið að taka þátt í þessum darraðardansi hafi með aðgerðarleysi sínu að vissu leyti tapað. Þeir einstaklingar urðu ekki aðeins af niðurgreiddu lánsfé, þeir greiða nú með sköttum sínum frekari vaxtabætur til handa þeim sem voru duglegastir að taka lán í skjóli húsnæðiskaupa. Sá hópur sem sýndi skynsemi (eða er það óskynsemi í núverandi stöðu?), með því að lágmarka skuldir í stað þess að keppast við að skuldsetja sig allt að 100% af kaupverði húsnæðis, lendir m.ö.o. í þeirri stöðu að fjármagna að hluta til skuldasöfnun hinna.

Jeppinn í flotta húsinu

Það væri áhugavert að gera könnun á því hversu margir séu virkilega fylgjandi vaxtabótastefnu sem stöðugt gerir skuldasöfnun eftirsóknarverðari. Spurningin gæti verið eitthvað á þessa leið:

Ert þú reiðubúin(n) til að fjármagna kaup á jeppa nágranna þíns?

Sjálfsagt myndu fæstir svara þessu játandi, jafnvel þeir sem nú þiggja vaxtabætur. Þó er þetta einmitt það sem vaxtabótakerfið hefur undanfarið stuðlað að. Önnur spurning gæti verið hvort fólk kjósi að kynda undir enn frekari verðbólgu; myndu margir svara því játandi? Auknar vaxtabætur gera einmitt slíkt sem er óneitanlega í andstöðu við sífellt hækkandi vaxtastig. Forvitnilegt væri að heyra álit alþjóðlegra sérfræðinga hjá lánshæfisfyrirtækjum um þessa þróun; tæplegast eykur hún líkur á styrkingu á lánshæfismati ríkis (sem lækkar vaxtastig fyrir okkur öll til lengri tíma) sem boðar aðhald í einu orðinu en hvetur til skuldsetningar í hinu.

Hvað er til ráða?

Spyrja má hvort vaxtabótakerfið sé ekki barn síns tíma sem nú er liðinn, sérstaklega í ljósi þess að flestallir geta nú þegar fengið stærstan hluta húsnæðislána á vildarkjörum. Hugsanleg ástæða langlífis vaxtabóta er líklega vegna þess að flestir hugsa ekki um að vaxtabætur fara úr sameiginlegum sjóði okkar allra (peninga sem mætti nota í annað), þær hvetja til skuldasöfnunar en refsa fyrir sparnað og stuðla að aukinni verðbólgu.

 

Réttast væri því að afnema vaxtabætur í áföngum (sem undanfarnar hækkanir fasteignaverðs stefndu óbeint að) og hækka skattleysismörk. Hækkun skattleysismarka myndi t.a.m. hjálpa mest þeim sem nú eru að koma undir sig fótunum, þ.e. ungu fólki. Slíkt væri hvatning til vinnu en ekki aukinna lántaka. Hafi einstaklingar áhuga á því að kaupa dýrara húsnæði með þeim aukapeningi sem fæst með hækkun skattleysismarka er það þeirra val. Þeir sem kjósa að verja hamingju sinni minna í steypu þurfa hins vegar ekki að fjármagna jeppakaup nágranna síns.

 

Birtist í Morgunblaðinu, 7.september, 2006

Vaxtabætur – úrbætur

 

Þessi grein birtist fyrir 6 árum síðan.  Varað var við Easy Money stefnunni sem þá var að myndast.  Það merkilega er að sumar af þeim úrbótum sem fjallað er um í greininni eru sömu tillögur og eru að heyrast í dag.  Ekki er hægt að halda því fram að ekkert hafi verið hægt að gera til að forðast núverandi aðstæður.  Það einfaldlega skorti vilja.

Sú þróun hefur átt sér stað á þessu ári að meðalverð fasteigna hefur lækkað, þ.e. að eftirspurn eftir meðalstórum fasteignum á verðbilinu 12 til 13 milljónir hefur aukist á kostað stærri fasteigna. Þar sem meðalverð í fasteignaviðskiptum hefur lækkað á árinu mætti í fljótu bragði áætla að ásókn í húsbréfalán hafi minnkað. Því er þó öðru nær og stefnir í metútgáfu húsbréfa á árinu. Hvað veldur þessu misvægi?

Svarið liggur í samspili nokkurra þátta. Á síðasta ári var svigrúm fólks til að fá húsbréf rýmkað til muna. Húsbréfalán geta numið allt að 65% af kaupverði íbúðar eða 70% þegar um er að ræða fyrstu íbúð kaupanda. Í dag getur upphæðin numið allt að 8 milljónum króna til kaupa á notuðu húsnæði. Ef keypt er íbúð fyrir um það bil 12 milljónir fæst því hámarkshúsbréfalán. Það er afar eftirsóknarvert fyrir marga, því lánþegi fær lán á hagstæðari kjörum í skjóli ríkisábyrgðar en ella og einnig eru í mörgum tilvikum greiddar vaxtabætur með slíkum lánum. Aðeins hluti lánsins er þannig í raun greiddur til baka af lántakanda en ríkið tekur á sig kostnað í skjóli hagstæðra lánakjara, undir eðlilegum ávöxtunarkröfum, og vaxtabóta. Í nýlegum pistli Samtaka atvinnulífsins eru rök leidd að því að ríkið niðurgreiði um fjórðung lána vegna ofangreindra þátta. Með því að kaupa á þessu verði fá húskaupendur hámarkslán Íbúðarlánasjóðs með minnsta mögulega framlagi þeirra sjálfra til húsnæðiskaupanna og fá þannig í kringum 15-20% af fasteignakaupum sínum niðurgreidd af ríkinu í gegnum vaxtabætur og ríkisábyrgð. Það er því eðlilegt að fasteignir á því verðbili séu eftirsóknarverðar. Góðar líkur eru jafnvel á því að þessi þróun sé vendipunktur þess að raunhækkun fasteigna á árinu sé umfram almenna verðlagsþróun.

Umhverfi lánastofnana í landi vaxtabóta

Það eru ekki aðeins húsbréfalántökur sem hafa aukist verulega á undanförnum misserum. Lífeyrissjóðslán hafa einnig aukist töluvert og eru þau almennt tryggð með fasteignaveði, enda eru fasteignakaup megintilgangur slíkra lána. Það er þó ekki þar með sagt að slík lán séu endilega til að fjármagna kaup á húsnæði, heldur eru þau oft notuð til að fjármagna neyslu.

Aðrar helstu lánveitingar eru lán fjármálastofnana til fyrirtækja og til einstaklinga. Einstaklingar taka oftast slík lán til að fjármagna neyslu og eru oftast með slakari ábyrgð heldur en húsbréfalán og lífeyrissjóðslán. Þrátt fyrir að vaxtamunur fjármálastofnana (munur á innláns- og útlánsvöxtum) hafi minnkað ört undanfarin ár hafa heyrst kvartanir vegna okurvaxta fjármálageirans sem á að vera að sliga bæði fyrirtæki og heimili.

Málið er þó ekki alveg svo einfalt. Augljóst er að aukning húsbréfaútlána hefur átt mikinn þátt í að viðhalda þenslu undanfarin ár. Þetta hefur gert stýrivexti Seðlabankans að hluta til árangurslausa. Hækkandi stýrivextir bitnuðu fyrst og fremst á fyrirtækjum sem ekki eiga aðgang að niðurgreiddum lánum og einstaklingum sem þurfa frekari lán vegna neyslu. Það hlýtur að vera eðlilegt í umhverfi vanskila að fjármálastofnanir fari fram á hærri vexti af útlánum í því vaxta- og afskriftaumhverfi sem þær starfa í. Fjármálastofnanir þurfa hærri vexti til að vega upp á móti kostnaði vegna aukinna vanskila. Slíkt ástand getur verið viðloðandi á meðan hvatning til skuldasöfnunar kemur niður á kostum eignamyndunar.

Úrbætur, ekki vaxtabætur

Þegar skuldir heimila á Íslandi, einhver hin skuldsettustu í heimi, eru óðfluga farnar að nálgast ráðstöfunartekjur til tveggja ára verður að auka hvatningu til aðhalds. Þær hugmyndafræðilegu forsendur sem vaxtabótakerfið byggist á eru vissulega verðugar, tryggja þarf öllu fólki aðgang að húsnæði sem telst uppfylla lágmarkskröfur. Úrbætur á kerfinu eru hins vegar orðnar nauðsynlegar ef sporna á við þeirri öfgaþróun sem vaxtabætur eru hluti af. Úrbætur geta verið margskonar. Ein tillaga er að lækka hámarkslán vegna fasteignakaupa. Slík lán væru styrkt með ríkisábyrgð sem tryggði lægri vaxtabyrði. Til að fólk lendi ekki í að lánin aukist vegna verðbólgu væri hægt að hafa þau óverðtryggð og miðuð við stýrivexti Seðlabankans. Slík lán bæru þó ekki vaxtabætur en greiðslubyrðin gæti verið tekjutengd svipað og hjá LÍN. Föst lágmarksgreiðsla væri árlega og afborganir tengdar tekjum. Þannig gætu þeir einstaklingar sem minna mega sín haldið sínu húsaskjóli þótt illa ári. Þeim sem kjósa að kaupa dýrara húsnæði er það vissulega í lófa lagið, en ríkið er ekki að niðurgreiða fyrir slík fríðindi.

Með slíku fyrirkomulagi geta allir komið yfir sig þaki og samhliða því hverfur hvatinn til aukinnar skuldsetningar. Slíkt leiðir til hjöðnunar þenslu sem minnkar verðbólguþrýsting og veitir Seðlabankanum aukið svigrúm til frekari vaxtalækkana.

Ekki er hægt að býsnast yfir háu vaxtastigi á sama tíma og vaxtabótakerfið, sem stuðlar að skuldasöfnun, þenslu og háu vaxtastigi, er varið með kjafti og klóm. Háa vexti innan bankakerfisins verður að setja í stærra samhengi vaxtaumhverfis á Íslandi. Ekki er hægt að slíta vexti úr samhengi við þau neikvæðu áhrif sem vaxtabótakerfið hefur á vexti í landinu. Svo lengi sem vaxtabótakerfið heldur áfram í núverandi mynd minnkar svigrúm til vaxtalækkana og verðbólga verður hærri en ella.

Það er þörf á endurskoðun vaxtabótakerfisins. Velta þarf fyrir sér úrbótum sem þjóna svipuðum hugmyndafræðilegum tilgangi vaxtabótakerfisins en hvetja að sama skapi til aðhalds og minnkandi skuldsetningar heimilanna.

Birtist í Morgunblaðinu 17. september, 2002

 

 

 

Hinir skuldugu munu landið erfa

 

Þessi grein birtist í Morgunblaðinu fyrir rúmum 7 árum síðan.  Neikvæðu áhrifin létu á sig standa en eru nú, því miður, að falla á Íslendinga með miklum þunga.  Í upphafi skal endinn skoða.

Hinir skuldugu munu landið erfa

Már Wolfgang Mixa

Undanfarið hefur mikið verið rætt um sparnað þjóðarinnar, eða öllu heldur,

 hversu lítill sparnaður landsmanna er. Í nýlegu fréttabréfi Samtaka       

 atvinnulífsins kemur fram að hreinn sparnaður hefur minnkað mikið         

 undanfarin tvö ár og á síðasta ári aðeins verið tæpt hálft prósent af     

 landsframleiðslu, en til hliðsjónar má nefna að fyrstu níu ár síðasta     

 áratugar var sparnaður oftast á bilinu 3-5%.                              

 Þetta er afar athyglisvert, sérstaklega í ljósi þess að í dag eru auknir  

 möguleikar hvað varðar sparnað. Ég er hér aðallega að vísa í              

 viðbótarsparnað sem getur numið allt að 4% af tekjum fólks, en hann getur 

 veitt skattalegt hagræði auk þess að ríki og atvinnurekandi leggja framlag

 til móts við þann sparnað. Fleiri sparnaðarform hafa komið fram síðustu   

 misseri sem vert væri að gefa gaum að.                                                                                                                      

 Það vekur eftirtekt hversu lítill fjöldi landsmanna nýtir sér þessi       

 sparnaðarform og fram hefur komið sú hugmynd að meiri kraft þurfi að      

 leggja í kynningu á slíkum sparnaðarhugmyndum. Að mínu mati þarf          

 ríkisstjórnin hins vegar fyrst og fremst að veita landsmönnum skýr        

 skilaboð um hugarfarsbreytingu varðandi sparnað til að slík kynning skili 

 viðunandi árangri. Í þessu sambandi lít ég aðallega til núverandi laga um 

 vaxtabætur vegna lána til húsnæðiskaupa og eignaskatt.     

              

Óeðlileg vaxtabótastefna

Eins og staðan er í dag fást vaxtabætur aðeins ef skuldir fólks eru       

 nægjanlegar til þess að tekjur þeirra skerði þær ekki. Vaxtabætur geta    

 minnkað með tvennum hætti, ef tekjur manna hækka frá ári til árs eða      

 skuldir eru borgaðar niður. Þetta kerfi er því letjandi til að afla meiri 

 tekna og hvetur til skuldasöfnunar. Umfram allt, stuðlar þetta kerfi ásamt

 núverandi eignaskatti, að því að þeir einstaklingar sem sýna skynsemi í   

 því að lágmarka skuldir sínar lenda í þeirri stöðu að fjármagna að hluta  

 til skuldasöfnun hinna.                                                                                                                                                                                

 Einfalt dæmi um slíkt væri um tvo einstaklinga, á sömu launum, sem hvor um

 sig taka lán sem veitir vaxtabætur til húsnæðiskaupa. Annar greiðir upp   

 lánið á fimm árum en hinn gefur sér 40 ár til þess. Fimm árum síðar á     

 fyrri einstaklingurinn orðið húsnæði sitt skuldlaust vegna aðhaldssemi    

 sinnar. Honum er hins vegar refsað með tvennum hætti. Vaxtabætur hafa     

 fallið niður, vegna þess að skuldir hafa lækkað "of mikið", auk þess sem  

 honum er gert að greiða eignaskatt. Ríkið tekur við þeim eignaskatti og   

 greiðir hinum einstaklingnum vaxtabætur, m.ö.o. verðlaunar hann fyrir að  

 draga það á langinn að greiða niður skuldir sínar. Í raun er fyrri        

 einstaklingurinn því farinn að greiða niður skuldir síðari                

 einstaklingsins, ríkið er aðeins milliliður. Er eðlilegt að hinir         

 aðhaldssömu verðlauni skuldasafnara?   

                                  

Stuðlað að frekari skuldasöfnun

Sú umræða sem hefur átt sér stað í fjölmiðlum um sparnað og aðhald ætti að

 hafa vakið fólk til umhugsunar um mikilvægi sparnaðar og því gefið tilefni

 til hvetjandi ráðstafana í þá áttina. Það skýtur því nokkuð skökku við í  

 þessari umræðu að nýlega er búið að setja ný lög um lán frá Íbúðalánasjóði

 og brunabótamat, sem veita slíkum málstað þveröfug skilaboð, þ.e. að verið

 er að stuðla enn frekar að skuldasöfnun vegna íbúðarkaupa.                                                                                                                               

 Með nýju lögunum er hámarksupphæð veitt til húsbréfalána hækkuð í 9       

 milljón króna. Á sama tíma eru forsendum vegna mats á brunabótamati breytt

 sem leiðir, samkvæmt upplýsingum frá Fasteignamati ríkisins, til þess að  

 brunabótamat lækki að meðaltali um 11%. Auk þess snarhækkar fasteignamat í

 mörgum tilvikum sem leiðir til hærri eignaskatts.                                                                                                                                                             

 Áhrifin af þessum breytingum verða að hærri lán eru veitt til dýrara      

 húsnæðis en áður, samanborið við ódýrari húsnæði. Það er m.ö.o. verið að  

 gera það hagstæðara fyrir einstaklinga að fjárfesta í dýrara húsnæði en   

 áður á sama tíma og verið er með breytingum á brunabótamati að skerða lán 

 til kaupa á ódýrari húsnæði. Ekki er hægt annað en skilja þetta sem svo að

 verið sé að hvetja enn frekar til skuldasöfnunar. Auk þess refsar hærri   

 eignaskattur enn frekar þeim sem bera minni skuldir.   

                   

Afnema skal vaxtabótakerfið                                                                           

Forsætisráðherra hefur nú þegar gefið í skyn að eignaskattur verði        

 afnuminn í áföngum á næstu árum. Það ætti að veita þeim sem sýna           

 aðhaldssemi varðandi skuldasöfnun hvatningu til að halda áfram á þeirri   

 braut og er það óskandi að þeim áformum verði senn lokið. Að mínu mati    

 ætti hins vegar einnig að endurskoða núverandi vaxtabótakerfi hið fyrsta  

 frá grunni, enda mismunar það þeim sem stunda skuldasöfnun á kostnað      

 þeirra sem sýna aðhald, með ríkið sem millilið. Þannig verða skilaboðin   

 ótvíræð, sparnaður borgar sig.                                                                                                                                            

 Ég vil þó árétta að með þessu er ég ekki að draga úr mikilvægi þess að til

 sé kerfi sem aðstoði þá sem minna mega sín í þjóðfélaginu. Húsbréfa- og   

 félagslega kerfið eiga einmitt að stuðla að slíku. Gagnrýni mín snýr fyrst

 og fremst að því að eins og kerfið er sett upp í dag þá er fólk að vissu  

 leyti verðlaunað fyrir mikla skuldasöfnun og hvatt til þess að kaupa      

 stórar eignir, en refsað fyrir það að fara sér hægt og kaupa minni eignir 

 sem fela í sér minni skuldabyrði. Frelsi í verki á ekki að takmarkast við 

 skuldasöfnun, það verður einnig að veita frelsi til sparnaðar, án         

 refsingar.                                                                 

 

Birtist í Morgunblaðinu 7. júlí, 2001.